معرفی وبلاگ
با تو گر خواهي سخن گويد " خدا " قرآن بخوان
تا شود روح تو با حق آشنا قرآن بخوان
اي بشر ياد "خدا" آرامش دل مي دهد
دردمندان را بود قرآن دوا ، قرآن بخوان
--- مشتاق نظرات سازنده شما --خادم قرآن لطیف درویشی
latif@chmail.ir
دسته
دانش افزا
آرشیو
آمار وبلاگ
Rss
طراح قالب
«23» وَمَن كَفَرَ فَلَا يَحْزُنكَ كُفْرُهُ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُواْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
(اى پيامبر!) هر كس كفر ورزيد، كفرش تو را محزون نكند، بازگشت آنان تنها به سوى ماست، پس ما آنان را به عملكردشان آگاه خواهيم كرد، قطعاً خداوند به آنچه در سينههاست آگاه است.
«24» نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلاً ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِيظٍ
آنان را (در دنيا) اندكى بهرهمند مىسازيم، سپس به عذاب سختى گرفتارشان خواهيم ساخت.
(اى پيامبر!) هر كس كفر ورزيد، كفرش تو را محزون نكند، بازگشت آنان تنها به سوى ماست، پس ما آنان را به عملكردشان آگاه خواهيم كرد، قطعاً خداوند به آنچه در سينههاست آگاه است.
«24» نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلاً ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِيظٍ
آنان را (در دنيا) اندكى بهرهمند مىسازيم، سپس به عذاب سختى گرفتارشان خواهيم ساخت.
نكته ها:
در آيه 23، از محزون شدن پيامبرصلى الله عليه وآله بهخاطر كفر گروهى از مردم نهى شده است و اين مىتواند به چند دليل باشد:
الف: آنان آنقدر ارزش ندارند كه تو براى آنان محزون شوى.
ب: اندوه براى كفر آنان، تو را از كارهاى ديگر باز مىدارد.
ج: كفر آنان به تو آسيبى نمىرساند.
د: تو در تبليغ و موعظهى آنان كوتاهى نكردى تا نگران باشى.
ه: چون كفّار به سوى ما باز مىگردند و راهى براى فرار ندارند، جاى حزن و اندوه نيست.
از مقدّم شدن كلمهى «الينا» بر كلمهى «مَرجعهم»، استفاده مىشود تنها مرجع اوست و از كلمهى «مرجع» نيز استفاده مىشود كه مبدأ هم اوست، زيرا «مَرجع»، يعنى رجوع به آن چيزى كه در آغاز بوده است. به علاوه «الينا مَرجعهم» جملهى اسميّه و نشانهى قطعى و حتمى بودن معاد است.
پيام ها:
1- مقايسه ميان افراد نيك وبد، يكى از راههاى شناخت و انتخاب است. «مَن يُسلِم وجهه... و مَن كفر»
متاع كفر و دين بى مشترى نيست
گروهى اين، گروهى آن پسندند
2- پيامبر، دلسوز همه بود و حتّى از انحراف و كفر مخالفان نيز رنج مىبرد. «فلايحزنك كفرهم»
3- انبيا، به تسلّى و دلدارى الهى نياز دارند. «فلا يحزنك كفرهم»
4- كفر مردم، در سرنوشت خودشان مؤثّر است. «فلا يحزنك كفره الينا مرجعهم»
5 - كفّار شاد نباشند، زيرا سرانجام گذر پوست به دبّاغ خانه مىافتد. «الينا مرجعهم»
6- مرجع و مبدأ انسانها، تنها خداوند است. «الينا مرجعهم»
7- دو چيز باعث سعهى صدر و رفع نگرانى مؤمنين از انحراف ديگران مىشود: يكى توجّه به علم خداوند و ديگرى توجّه به معاد. «فلا يحزنك كفره الينا مرجعهم... عليم بذات الصدور» (حال كه دانستيم خداوند همه چيز را مىداند و بازگشت همه به سوى اوست، پس جاى هيچ نگرانى نيست.)
8 - در قيامت، انسان با گزارش عملكردِ خود روبروست. «فننبّئكم بما عملوا»
9- توجّه به رسوايى روز قيامت، مىتواند مانع لجاجت و پافشارى بر كفر باشد. «فننبّئهم بما عملوا»
10- نعمتهاى دنيوى، ما را نفريبد كه در برابر نعمتهاى اخروى اندك و ناچيز است. «نمتّعهم قليلا»
11- ارزش كارها را با توجّه به عاقبت آنها محاسبه كنيم. «نمتّعهم قليلا ثمّ نضطرّهم الى عذاب غليظ»
12- كفرِ امروز كافران، انتخابى است، «و مَن كَفَر» ولى به دوزخ رفتن فرداى آنان اجبارى است. «نضطرّهم»
13- رفاه مادّى، نشانهى سعادت نيست. «نمتّعهم قليلا ثمّ نضطرّهم الى عذاب غليظ»
در آيه 23، از محزون شدن پيامبرصلى الله عليه وآله بهخاطر كفر گروهى از مردم نهى شده است و اين مىتواند به چند دليل باشد:
الف: آنان آنقدر ارزش ندارند كه تو براى آنان محزون شوى.
ب: اندوه براى كفر آنان، تو را از كارهاى ديگر باز مىدارد.
ج: كفر آنان به تو آسيبى نمىرساند.
د: تو در تبليغ و موعظهى آنان كوتاهى نكردى تا نگران باشى.
ه: چون كفّار به سوى ما باز مىگردند و راهى براى فرار ندارند، جاى حزن و اندوه نيست.
از مقدّم شدن كلمهى «الينا» بر كلمهى «مَرجعهم»، استفاده مىشود تنها مرجع اوست و از كلمهى «مرجع» نيز استفاده مىشود كه مبدأ هم اوست، زيرا «مَرجع»، يعنى رجوع به آن چيزى كه در آغاز بوده است. به علاوه «الينا مَرجعهم» جملهى اسميّه و نشانهى قطعى و حتمى بودن معاد است.
پيام ها:
1- مقايسه ميان افراد نيك وبد، يكى از راههاى شناخت و انتخاب است. «مَن يُسلِم وجهه... و مَن كفر»
متاع كفر و دين بى مشترى نيست
گروهى اين، گروهى آن پسندند
2- پيامبر، دلسوز همه بود و حتّى از انحراف و كفر مخالفان نيز رنج مىبرد. «فلايحزنك كفرهم»
3- انبيا، به تسلّى و دلدارى الهى نياز دارند. «فلا يحزنك كفرهم»
4- كفر مردم، در سرنوشت خودشان مؤثّر است. «فلا يحزنك كفره الينا مرجعهم»
5 - كفّار شاد نباشند، زيرا سرانجام گذر پوست به دبّاغ خانه مىافتد. «الينا مرجعهم»
6- مرجع و مبدأ انسانها، تنها خداوند است. «الينا مرجعهم»
7- دو چيز باعث سعهى صدر و رفع نگرانى مؤمنين از انحراف ديگران مىشود: يكى توجّه به علم خداوند و ديگرى توجّه به معاد. «فلا يحزنك كفره الينا مرجعهم... عليم بذات الصدور» (حال كه دانستيم خداوند همه چيز را مىداند و بازگشت همه به سوى اوست، پس جاى هيچ نگرانى نيست.)
8 - در قيامت، انسان با گزارش عملكردِ خود روبروست. «فننبّئكم بما عملوا»
9- توجّه به رسوايى روز قيامت، مىتواند مانع لجاجت و پافشارى بر كفر باشد. «فننبّئهم بما عملوا»
10- نعمتهاى دنيوى، ما را نفريبد كه در برابر نعمتهاى اخروى اندك و ناچيز است. «نمتّعهم قليلا»
11- ارزش كارها را با توجّه به عاقبت آنها محاسبه كنيم. «نمتّعهم قليلا ثمّ نضطرّهم الى عذاب غليظ»
12- كفرِ امروز كافران، انتخابى است، «و مَن كَفَر» ولى به دوزخ رفتن فرداى آنان اجبارى است. «نضطرّهم»
13- رفاه مادّى، نشانهى سعادت نيست. «نمتّعهم قليلا ثمّ نضطرّهم الى عذاب غليظ»
--------------------------------------------------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
«22» وَ مَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَقِبَةُ الْأُمُورِ
و هر كس روى خود را (به حقيقت) به سوى خدا كند، در حالى كه نيكوكار باشد، پس بى ترديد به دستگيره (و رشتهى) محكمى چنگ زده، و پايان همهى كارها به سوى اوست.
و هر كس روى خود را (به حقيقت) به سوى خدا كند، در حالى كه نيكوكار باشد، پس بى ترديد به دستگيره (و رشتهى) محكمى چنگ زده، و پايان همهى كارها به سوى اوست.
نكته ها:
در قرآن يكصد و چهل مرتبه، كلماتى از ريشهى «سِلْم» بكار رفته و واژههايى همچون سلام، اسلام و مسلم از اين مادّه است.
در آيهى قبل خوانديم كه گروهى از مردم به نياكان منحرف خود دل بسته و به آنان رو مىكنند؛ در اين آيه مىخوانيم: نيكان و پاكان، به خداى متعال دل مىبندند و به سوى او رو مىكنند.
در آيه قبل، دعوت شيطان از مردم و كشاندن آنان به سوى دوزخ مطرح شد؛ اين آيه راه نجات از وسوسههاى شيطان را تسليم خدا شدن و انجام كار نيك مىداند.
تسليم غير خدا بودن، بردگى و اسارت است، ولى تسليم خدا بودن، آزادى و رشد است. چنانكه قرآن مىفرمايد: «فمَن اَسلم فاولئك تَحَرَّوا رَشَداً» راستى اگر تمام هستى تسليم خدايند، چرا ما نبايد تسليم او باشيم؟! قرآن مىفرمايد: «أ فغير دين اللّه يبغون و له اسلم مَن فى السموات و الارض» آيا به سراغ غير خدا مىرويد در حالى كه هر كس در آسمانها و زمين است، تسليم اوست.
خداوند، فرمانِ تسليمِ بشر را صادر فرموده است، «فله اَسلِموا» پيامبر نيز بايد تسليم خدا باشد، «اُمرت أن اكون اوّل من اسلم» در اين آيه نيز مىفرمايد: «و مَن يُسلم وجهه الى اللّه و هو محسن فقد استمسك بالعروة الوثقى» هر نيكوكارى كه خالصانه جهتگيرى الهى داشته باشد، به ريسمان محكمى چنگ زده است. در آيهاى ديگر مىخوانيم: «مَن اَسلم وجهه للّه و هو محسن فله اجره عند ربّه» نيكوكارى كه خالصانه، تسليم خدا باشد، پاداشى تضمين شده دارد. يا مىخوانيم: «و مَن احسن ممّن اَسلم وجهه للّه»چه كسى بهتر است از آنكه خود را تسليم خدا كرده است.
انسان براى نجات و پيروزى خود، تكيهگاههاى متعدّدى انتخاب مىكند و به ريسمانهاى گوناگونى چنگ مىزند، مانند: قدرت، ثروت، مقام، فاميل، دوست، نَسَب و... ولى همهى اين طنابها روزى پاره مىشوند و اين تكيهگاهها كارايى خود را از دست مىدهند. تنها چيزى كه پايدار، ماندگار و عامل نجات است، چنگزدن به ريسمان محكم الهى و تسليم بودن در برابر او و انجام اعمال صالح است.
در روايات مىخوانيم: رهبران معصوم و اهلبيت پيامبرعليهم السلام و علاقه و مودّت آنان، ريسمان محكم الهى و عروةالوثقى مىباشند. «نحن العروة الوثقى»، «العروة الوثقى المودّة لآل محمّد»
پيام ها:
1- تسليم خدا بودن، بايد با عمل همراه باشد. «يسلم... و هو محسن»
2- نيكوكار بودن، به تنهايى كافى نيست، اخلاص در عمل هم لازم است. «يسلم وجهه... و هو محسن»
3- معنويات را با تمثيل و تشبيه به محسوسات و ماديّات بيان كنيم. (عملِ خالصانه، به ريسمانى محكم تشبيه شده است). «عروة الوثقى»
4- با توجّه به معاد و تفّكر دربارهى آينده، راه خود را انتخاب كنيم. «و الى اللّه عاقبة الامور»
5 - آفرينش، همه به يك سوى و يك هدف روانه است. «و الى اللّه عاقبة الامور»
در قرآن يكصد و چهل مرتبه، كلماتى از ريشهى «سِلْم» بكار رفته و واژههايى همچون سلام، اسلام و مسلم از اين مادّه است.
در آيهى قبل خوانديم كه گروهى از مردم به نياكان منحرف خود دل بسته و به آنان رو مىكنند؛ در اين آيه مىخوانيم: نيكان و پاكان، به خداى متعال دل مىبندند و به سوى او رو مىكنند.
در آيه قبل، دعوت شيطان از مردم و كشاندن آنان به سوى دوزخ مطرح شد؛ اين آيه راه نجات از وسوسههاى شيطان را تسليم خدا شدن و انجام كار نيك مىداند.
تسليم غير خدا بودن، بردگى و اسارت است، ولى تسليم خدا بودن، آزادى و رشد است. چنانكه قرآن مىفرمايد: «فمَن اَسلم فاولئك تَحَرَّوا رَشَداً» راستى اگر تمام هستى تسليم خدايند، چرا ما نبايد تسليم او باشيم؟! قرآن مىفرمايد: «أ فغير دين اللّه يبغون و له اسلم مَن فى السموات و الارض» آيا به سراغ غير خدا مىرويد در حالى كه هر كس در آسمانها و زمين است، تسليم اوست.
خداوند، فرمانِ تسليمِ بشر را صادر فرموده است، «فله اَسلِموا» پيامبر نيز بايد تسليم خدا باشد، «اُمرت أن اكون اوّل من اسلم» در اين آيه نيز مىفرمايد: «و مَن يُسلم وجهه الى اللّه و هو محسن فقد استمسك بالعروة الوثقى» هر نيكوكارى كه خالصانه جهتگيرى الهى داشته باشد، به ريسمان محكمى چنگ زده است. در آيهاى ديگر مىخوانيم: «مَن اَسلم وجهه للّه و هو محسن فله اجره عند ربّه» نيكوكارى كه خالصانه، تسليم خدا باشد، پاداشى تضمين شده دارد. يا مىخوانيم: «و مَن احسن ممّن اَسلم وجهه للّه»چه كسى بهتر است از آنكه خود را تسليم خدا كرده است.
انسان براى نجات و پيروزى خود، تكيهگاههاى متعدّدى انتخاب مىكند و به ريسمانهاى گوناگونى چنگ مىزند، مانند: قدرت، ثروت، مقام، فاميل، دوست، نَسَب و... ولى همهى اين طنابها روزى پاره مىشوند و اين تكيهگاهها كارايى خود را از دست مىدهند. تنها چيزى كه پايدار، ماندگار و عامل نجات است، چنگزدن به ريسمان محكم الهى و تسليم بودن در برابر او و انجام اعمال صالح است.
در روايات مىخوانيم: رهبران معصوم و اهلبيت پيامبرعليهم السلام و علاقه و مودّت آنان، ريسمان محكم الهى و عروةالوثقى مىباشند. «نحن العروة الوثقى»، «العروة الوثقى المودّة لآل محمّد»
پيام ها:
1- تسليم خدا بودن، بايد با عمل همراه باشد. «يسلم... و هو محسن»
2- نيكوكار بودن، به تنهايى كافى نيست، اخلاص در عمل هم لازم است. «يسلم وجهه... و هو محسن»
3- معنويات را با تمثيل و تشبيه به محسوسات و ماديّات بيان كنيم. (عملِ خالصانه، به ريسمانى محكم تشبيه شده است). «عروة الوثقى»
4- با توجّه به معاد و تفّكر دربارهى آينده، راه خود را انتخاب كنيم. «و الى اللّه عاقبة الامور»
5 - آفرينش، همه به يك سوى و يك هدف روانه است. «و الى اللّه عاقبة الامور»
-----------------------------------------------------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
«21» وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُواْ مَآ أَنزَلَ اللَّهُ قَالُواْ بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ ءَابَآءَنَآ أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَنُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ
و هرگاه به آنان گفته شود: «آنچه را خدا نازل كرده پيروى كنيد». گويند: «بلكه ما آنچه را پدرانمان را بر آن يافتهايم پيروى خواهيم كرد». آيا اگر شيطان آنان را به عذاب فروزان فرا خواند (باز هم بايد از او تبعيّت كنند)؟!
و هرگاه به آنان گفته شود: «آنچه را خدا نازل كرده پيروى كنيد». گويند: «بلكه ما آنچه را پدرانمان را بر آن يافتهايم پيروى خواهيم كرد». آيا اگر شيطان آنان را به عذاب فروزان فرا خواند (باز هم بايد از او تبعيّت كنند)؟!
نكته ها:
كلمهى «قيل»، نشانهى شدّت تعصّب كافران است، يعنى هر حرف حقّى از هر گويندهاى باشد، آنان لجاجت مىكنند و نمىپذيرند و كارى به گوينده ندارند. «قيل لهم»
پيام ها:
1- نمونهى جدال ناروا، تعصّب بر افكار باطل نياكان است. «يجادل فى اللّه بغير علم... قالوا بل نتّبع ما وجدنا عليه آبائنا»
2- پيروى از وحى و آنچه از جانب خداوند است، لازم است. «اتّبعوا ما انزل اللّه»
3- با دعوت منحرفان به حقّ، با آنان اتمام حجّت كنيم. «قيل لهم»
4- براى انسان دو راه وجود دارد: الف: راه خدا، «ما انزل اللّه» ب: راه شيطان. «الشيطان يدعوهم الى عذاب السعير»
5 - عقايد نياكان، در سرنوشت نسل آينده مؤثّر است. «وجدنا عليه آباءنا»
6- تقليد و تعصّبِ كوركورانه ممنوع. «وجدنا عليه آباءنا... اولوكان» (تعصّب نارواى خويشاوندى، از موانع حقّپذيرى و رشد انديشه است)
7- محيط، جامعه و تاريخ، در انتخاب راه مؤثّر است. «وجدنا عليه آباءنا»
(انسان بايد با نور علم، عقل و وحى، حركت كند تا هر كجا در محيط، جامعه و تاريخ، انحراف ديد، از آن پرهيز كند.)
8 - منطق حقّ، اصل است، نه ملّىگرايى و عقايد و رفتار نياكان. «اولو كان الشيطان...»
9- هر راهى جز وحى، بيراهه است و به عذاب دوزخ منتهى مىشود. «يدعوهم الى عذاب السعير»
10- سرانجام پيروى از افكار پوچ نياكان، دوزخ است. «عذاب السعير»
كلمهى «قيل»، نشانهى شدّت تعصّب كافران است، يعنى هر حرف حقّى از هر گويندهاى باشد، آنان لجاجت مىكنند و نمىپذيرند و كارى به گوينده ندارند. «قيل لهم»
پيام ها:
1- نمونهى جدال ناروا، تعصّب بر افكار باطل نياكان است. «يجادل فى اللّه بغير علم... قالوا بل نتّبع ما وجدنا عليه آبائنا»
2- پيروى از وحى و آنچه از جانب خداوند است، لازم است. «اتّبعوا ما انزل اللّه»
3- با دعوت منحرفان به حقّ، با آنان اتمام حجّت كنيم. «قيل لهم»
4- براى انسان دو راه وجود دارد: الف: راه خدا، «ما انزل اللّه» ب: راه شيطان. «الشيطان يدعوهم الى عذاب السعير»
5 - عقايد نياكان، در سرنوشت نسل آينده مؤثّر است. «وجدنا عليه آباءنا»
6- تقليد و تعصّبِ كوركورانه ممنوع. «وجدنا عليه آباءنا... اولوكان» (تعصّب نارواى خويشاوندى، از موانع حقّپذيرى و رشد انديشه است)
7- محيط، جامعه و تاريخ، در انتخاب راه مؤثّر است. «وجدنا عليه آباءنا»
(انسان بايد با نور علم، عقل و وحى، حركت كند تا هر كجا در محيط، جامعه و تاريخ، انحراف ديد، از آن پرهيز كند.)
8 - منطق حقّ، اصل است، نه ملّىگرايى و عقايد و رفتار نياكان. «اولو كان الشيطان...»
9- هر راهى جز وحى، بيراهه است و به عذاب دوزخ منتهى مىشود. «يدعوهم الى عذاب السعير»
10- سرانجام پيروى از افكار پوچ نياكان، دوزخ است. «عذاب السعير»
-----------------------------------------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
«20» أَلَمْ تَرَوْاْ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِى السَّمَوَاتِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَهِرَةً وَ بَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَدِلُ فِى اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لَا هُدىً وَلَا كِتَبٍ مُّنِيرٍ
آيا نديديد كه خداوند آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است براى شما مسخّر كرده، و نعمتهاى ظاهرى و باطنى خود را بر شما سرازير كرده است، ولى بعضى از مردم بدون هيچ دانش و هدايتى و بدون هيچ كتاب روشنگرى، دربارهى خداوند به جدال و ستيز مىپردازند.
آيا نديديد كه خداوند آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است براى شما مسخّر كرده، و نعمتهاى ظاهرى و باطنى خود را بر شما سرازير كرده است، ولى بعضى از مردم بدون هيچ دانش و هدايتى و بدون هيچ كتاب روشنگرى، دربارهى خداوند به جدال و ستيز مىپردازند.
نكته ها:
«اِسباغ» به معناى گسترانيدن و توسعه دادن است.
در اين آيه به دو گونه نعمت اشاره شده است، نعمت ظاهرى مانند: سلامتى، روزى، زيبايى و امثال اينها و نعمت باطنى مانند: ايمان، معرفت، اطمينان، حسن خلق، امداد غيبى، علم، فطرت، ولايت و... .
شايد بتوان گفت: مراد از علم در آيه، استدلال عقلى و مراد از هدايت، هدايتهاى فطرى و مراد از كتاب، وحى الهى است، كه برخى افراد بدون استناد به هيچ يك از عقل، فطرت و وحى، دربارهى خدا سخن مىگويند و اظهار نظر مىكنند.
پيام ها:
1- بىتوجّهى به آفريدهها و نقش آنها در زندگى بشر، سبب سرزنش و توبيخ است. «ألم تروا» سعدى مىگويد:
اين همه نقش عجب بر در و ديوار وجود
هر كه فكرت نكند نقش بود بر ديوار
2- تمام آفريدهها هدفدار و به خاطر بهرهگيرى انسان است. «سخّر لكم»
3- انسان قادر است آنچه را در آسمان و زمين است، به تسخير خود درآورد. «سخّر لكم»
4- نعمتهاى الهى، هم گسترده وفراوان است، «اسبغ» هم در دسترس بندگان، «عليكم» و هم متنّوع. «ظاهرة و باطنة»
5 - نبايد از نعمتهاى باطنى خداوند غفلت كنيم و به آنها بىتوجّه باشيم. «ألم تروا... باطنة»
6- علىرغم گستردكى و فراوانى نعمتها، انسان دربارهى خدا مجادله مىكند و اين نوعى كفران نعمت است. «اسبغ عليكم نعمه... يجادل فى اللّه»
7- جدالِ منطقى نيكوست، «و جادلهم بالّتى هى احسن»(145) ولى جدالى كه بدون پشتوانهى علمى و به دور از هدايت الهى و مخالف با كتاب خدا باشد، بىارزش است.(146) «يجادل فى اللّه بغير علم و لا هُدىً و لا كتاب منير»
8 - در جهانبينى الهى، عقل، فطرت و وحى، منابع معتبر شناخت هستند، نه غير آن. «علمٍ، هدىً، كتابٍ منير»
«اِسباغ» به معناى گسترانيدن و توسعه دادن است.
در اين آيه به دو گونه نعمت اشاره شده است، نعمت ظاهرى مانند: سلامتى، روزى، زيبايى و امثال اينها و نعمت باطنى مانند: ايمان، معرفت، اطمينان، حسن خلق، امداد غيبى، علم، فطرت، ولايت و... .
شايد بتوان گفت: مراد از علم در آيه، استدلال عقلى و مراد از هدايت، هدايتهاى فطرى و مراد از كتاب، وحى الهى است، كه برخى افراد بدون استناد به هيچ يك از عقل، فطرت و وحى، دربارهى خدا سخن مىگويند و اظهار نظر مىكنند.
پيام ها:
1- بىتوجّهى به آفريدهها و نقش آنها در زندگى بشر، سبب سرزنش و توبيخ است. «ألم تروا» سعدى مىگويد:
اين همه نقش عجب بر در و ديوار وجود
هر كه فكرت نكند نقش بود بر ديوار
2- تمام آفريدهها هدفدار و به خاطر بهرهگيرى انسان است. «سخّر لكم»
3- انسان قادر است آنچه را در آسمان و زمين است، به تسخير خود درآورد. «سخّر لكم»
4- نعمتهاى الهى، هم گسترده وفراوان است، «اسبغ» هم در دسترس بندگان، «عليكم» و هم متنّوع. «ظاهرة و باطنة»
5 - نبايد از نعمتهاى باطنى خداوند غفلت كنيم و به آنها بىتوجّه باشيم. «ألم تروا... باطنة»
6- علىرغم گستردكى و فراوانى نعمتها، انسان دربارهى خدا مجادله مىكند و اين نوعى كفران نعمت است. «اسبغ عليكم نعمه... يجادل فى اللّه»
7- جدالِ منطقى نيكوست، «و جادلهم بالّتى هى احسن»(145) ولى جدالى كه بدون پشتوانهى علمى و به دور از هدايت الهى و مخالف با كتاب خدا باشد، بىارزش است.(146) «يجادل فى اللّه بغير علم و لا هُدىً و لا كتاب منير»
8 - در جهانبينى الهى، عقل، فطرت و وحى، منابع معتبر شناخت هستند، نه غير آن. «علمٍ، هدىً، كتابٍ منير»
----------------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
«19» وَاقْصِدْ فِى مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ
و در راه رفتن (و رفتارت)، ميانهرو باش و از صدايت بكاه، زيرا كه ناخوشترين صداها، آواز خران است.
و در راه رفتن (و رفتارت)، ميانهرو باش و از صدايت بكاه، زيرا كه ناخوشترين صداها، آواز خران است.
نكته ها:
امام حسن عليه السلام مىفرمايد: تند راه رفتن، ارزش مؤمن را كم مىكند.
در حديث مىخوانيم: در دعوت مردم به سوى خدا و تلاوت قرآن، بلند كردن صدا اشكال ندارد.
در سفارشهاى لقمان، نُه امر، سه نهى و هفت دليل براى اين امر و نهىها آمده است:
نه امر: 1- نيكى به والدين. 2- تشّكر از خدا و والدين. 3- مصاحبت همراه با نيكى به والدين. 4- پيروى از راه مؤمنان و تائبان. 5 - برپا داشتن نماز. 6- امر به معروف. 7- نهى از منكر. 8 - اعتدال در حركت. 9- پايين آوردن صدا در سخن گفتن.
و امّا سه نهى: 1- نهى از شرك. 2- نهى از روى گردانى از مردم. 3- نهى از راه رفتن با تكبّر.
و امّا هفت دليل:
1- چون شكرگزارى انسان به نفع خود اوست، پس شكرگزار باشيد. «و من يشكر فانّما يشكر لنفسه»
2- چون شرك، ظلم بزرگى است، پس شرك نورزيد. «ان الشرك لظلمٌ عظيم»
3- چون بازگشت همه به سوى اوست و بايد پاسخگو باشيد، پس به والدين احترام بگذاريد. «اِلىَّ المصير»، «الىّ مرجعكم»
4- چون خداوند بر همه چيز آگاه است، پس مواظب اعمال خود باشيد. «ان اللّه لطيف خبير»
5 - چون شكيبايى از كارهاى با اهميت است، پس صابر باشيد. «ان ذلك من عزم الامور»
6- چون خداوند متكبّران را دوست ندارد، پس تكبّر نورزيد. «انّ اللّه لا يحبّ كلّ مختال فخور»
7- چون بدترين صداها، صداى بلند خران است، پس صداى خود را بلند نكنيد. «انّ انكر الاصوات لصوت الحمير»
پيام ها:
1- اسلام، دين جامعى است و حتّى براى راه رفتن دستور و برنامه دارد. «واقصد فى مشيك»
2- در آيين الهى، عقايد و اخلاق در كنار هم مطرح است. «لا تشرك باللّه... واقصد فى مشيك»
3- ميانهروى، دورى از افراط وتفريط، و متانت در راه رفتن، سفارش قرآن است. «واقصد فى مشيك»
4- نه فقط در راه رفتن، بلكه در همهى كارها ميانه روى را مراعات كنيم. «واقصد فى مشيك»
5 - صداى خود را كوتاه كنيم، از فرياد بيهوده بپرهيزيم و بيانى نرم و آرام داشته باشيم. «واغضض من صوتك»
6- فرياد كشيدن و بلند كردن صدا، امرى ناپسند و نكوهيده است. «واغضض من صوتك انّ انكر الاصوات لصوت الحمير»
امام حسن عليه السلام مىفرمايد: تند راه رفتن، ارزش مؤمن را كم مىكند.
در حديث مىخوانيم: در دعوت مردم به سوى خدا و تلاوت قرآن، بلند كردن صدا اشكال ندارد.
در سفارشهاى لقمان، نُه امر، سه نهى و هفت دليل براى اين امر و نهىها آمده است:
نه امر: 1- نيكى به والدين. 2- تشّكر از خدا و والدين. 3- مصاحبت همراه با نيكى به والدين. 4- پيروى از راه مؤمنان و تائبان. 5 - برپا داشتن نماز. 6- امر به معروف. 7- نهى از منكر. 8 - اعتدال در حركت. 9- پايين آوردن صدا در سخن گفتن.
و امّا سه نهى: 1- نهى از شرك. 2- نهى از روى گردانى از مردم. 3- نهى از راه رفتن با تكبّر.
و امّا هفت دليل:
1- چون شكرگزارى انسان به نفع خود اوست، پس شكرگزار باشيد. «و من يشكر فانّما يشكر لنفسه»
2- چون شرك، ظلم بزرگى است، پس شرك نورزيد. «ان الشرك لظلمٌ عظيم»
3- چون بازگشت همه به سوى اوست و بايد پاسخگو باشيد، پس به والدين احترام بگذاريد. «اِلىَّ المصير»، «الىّ مرجعكم»
4- چون خداوند بر همه چيز آگاه است، پس مواظب اعمال خود باشيد. «ان اللّه لطيف خبير»
5 - چون شكيبايى از كارهاى با اهميت است، پس صابر باشيد. «ان ذلك من عزم الامور»
6- چون خداوند متكبّران را دوست ندارد، پس تكبّر نورزيد. «انّ اللّه لا يحبّ كلّ مختال فخور»
7- چون بدترين صداها، صداى بلند خران است، پس صداى خود را بلند نكنيد. «انّ انكر الاصوات لصوت الحمير»
پيام ها:
1- اسلام، دين جامعى است و حتّى براى راه رفتن دستور و برنامه دارد. «واقصد فى مشيك»
2- در آيين الهى، عقايد و اخلاق در كنار هم مطرح است. «لا تشرك باللّه... واقصد فى مشيك»
3- ميانهروى، دورى از افراط وتفريط، و متانت در راه رفتن، سفارش قرآن است. «واقصد فى مشيك»
4- نه فقط در راه رفتن، بلكه در همهى كارها ميانه روى را مراعات كنيم. «واقصد فى مشيك»
5 - صداى خود را كوتاه كنيم، از فرياد بيهوده بپرهيزيم و بيانى نرم و آرام داشته باشيم. «واغضض من صوتك»
6- فرياد كشيدن و بلند كردن صدا، امرى ناپسند و نكوهيده است. «واغضض من صوتك انّ انكر الاصوات لصوت الحمير»
------------------------------------------------------------------------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
«18» وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِى الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
و روى خود را از مردم (به تكبّر) بر مگردان، و در زمين مغرورانه راه مرو، زيرا خداوند هيچ متكبّر فخرفروشى را دوست ندارد.
و روى خود را از مردم (به تكبّر) بر مگردان، و در زمين مغرورانه راه مرو، زيرا خداوند هيچ متكبّر فخرفروشى را دوست ندارد.
نكته ها:
«تَصعير»، نوعى بيمارى است كه شتر به آن گرفتار مىشود و گردنش كج مىشود. لقمان به فرزندش مىگويد: تو بر اساس تكبّر مثل شترِ بيمار، گردنت را با مردم كج نكن.
«مَرَح»، به معناى شادى زياد است كه در اثر مال و مقام به دست مىآيد.
«مُختال» به كسى گويند كه بر اساس خيال و توهّم خود را برتر مىداند، و «فَخور» به معناى فخرفروش است.
تكبّر، هم توهين به مردم است، هم زمينه ساز رشد كدورتهاى جديد و هم تحريك كنندهى كينههاى درونى قديم. در حديث مىخوانيم: هر كس با تكبّر در زمين راه رود، زمين و هر موجودى كه زير آن و روى آن است، او را لعنت مىكنند.(1)
پيام ها:
1- با مردم با خوشرويى رفتار كنيم. «لا تصعّر خدّك»
2- تكبّر ممنوع است، حتّى در راه رفتن. «لا تمش فى الارض مرحا»
3- از عامل خشنودى خداوند براى تشويق و از ناخشنودى او براى ترك زشتىها و گناهان استفاده كنيم. «انّ اللّه لايحبّ»
4- به موهومات، خيالات و بلندپروازىها خود را گرفتار نسازيم. «مُختال»
5 - بر مردم فخر فروشى نكنيم. «انّ اللّه لايحبّ كلّ مُختال فَخور»
«تَصعير»، نوعى بيمارى است كه شتر به آن گرفتار مىشود و گردنش كج مىشود. لقمان به فرزندش مىگويد: تو بر اساس تكبّر مثل شترِ بيمار، گردنت را با مردم كج نكن.
«مَرَح»، به معناى شادى زياد است كه در اثر مال و مقام به دست مىآيد.
«مُختال» به كسى گويند كه بر اساس خيال و توهّم خود را برتر مىداند، و «فَخور» به معناى فخرفروش است.
تكبّر، هم توهين به مردم است، هم زمينه ساز رشد كدورتهاى جديد و هم تحريك كنندهى كينههاى درونى قديم. در حديث مىخوانيم: هر كس با تكبّر در زمين راه رود، زمين و هر موجودى كه زير آن و روى آن است، او را لعنت مىكنند.(1)
پيام ها:
1- با مردم با خوشرويى رفتار كنيم. «لا تصعّر خدّك»
2- تكبّر ممنوع است، حتّى در راه رفتن. «لا تمش فى الارض مرحا»
3- از عامل خشنودى خداوند براى تشويق و از ناخشنودى او براى ترك زشتىها و گناهان استفاده كنيم. «انّ اللّه لايحبّ»
4- به موهومات، خيالات و بلندپروازىها خود را گرفتار نسازيم. «مُختال»
5 - بر مردم فخر فروشى نكنيم. «انّ اللّه لايحبّ كلّ مُختال فَخور»
------------------------
(1) تفسير نورالثقلين.
-------------------------------------------------------------------------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
فرزندم! نماز را برپا دار و امر به معروف و نهى از منكر كن و بر آنچه از سختىها به تو مىرسد مقاومت كن كه اين (صبر) از امور واجب و مهم است.
نكته ها:
مراد از «عَزم» در اينجا، يا عزم و ارادهى قطعى خداوند بر انجام اين امور است و يا لزوم عزم و تصميم جدّى انسان بر انجام آنها.
با اين كه در قرآن، 28 مورد در كنار نماز از زكات ياد شده، امّا در اين جا كنار نماز امر به معروف ذكر شده است. شايد به خاطر آن كه در اين آيه مورد خطاب فرزند است وفرزندان معمولاً ثروتى ندارند كه زكات بپردازند. «اقم الصلوة وامر بالمعروف»
حضرت علىعليه السلام فرمود: در مشقت و سختىهايى كه در راه امر به معروف و نهى از منكر به تو مىرسد، صبر كن.(119)
پيام ها:
1- يكى از وظايف والدين نسبت به فرزندان، سفارش به نماز است. «يا بُنىّ اَقِم الصلوة»
2- پاكسازى درونى را با دورى از شرك و بازسازى روحى را با نماز آغاز كنيم. «لاتشرك... اقم الصلوة»
3- وجوب امر به معروف و نماز، مخصوص دين اسلام نيست. (قبل از اسلام نيز، لقمان سفارش به نماز كرده است) «يا بُنىّ اقم الصلوة وامر بالمعروف»
4- فرزندان خود را از طريق سفارش به نماز، مؤمن و خدايى، و از طريق سفارش به امر به معروف و نهى از منكر، افرادى مسئول و اجتماعى تربيت كنيم. «يا بُنىّ اقم الصلوة وامر بالمعروف»
5 - آگاهى فرزندان خود را به قدرى بالا ببريم كه معروفها و منكرها را بشناسند تا بتوانند امر و نهى كنند. «يا بُنىّ - وَ امُر - وَ انْهَ»
6- بعد از توجّه به مبدأ و معاد، مهمترين عمل، نماز است. «اقم الصلوة»
7- كسى كه مىخواهد در جامعه امر و نهى كند و قهراً با هوسهاى مردم درگير شود، بايد به وسيلهى نماز خودسازى و خود را از ايمان سيراب كند. «اقم الصلوة وامر بالمعروف»
8 - فرزندان خود را آمر به معروف و ناهى از منكر بار آوريم. «وامر بالمعروف...»
9- امر به معروف، هميشه قبل از نهى از منكر است. «وامر بالمعروف وانه عن المنكر» رشد معروفها در جامعه، مانع بروز بسيارى از منكرات مىگردد.
10- در مسير حقّ بودن كافى نيست، لازم است ديگران را نيز به مسير حقّ دعوت كنيم. «وامر بالمعروف» چنانكه در سوره عصر مىخوانيم: «الّذين آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحقّ»
11- در تبليغ دين و اجراى فريضهى امر به معروف و نهى از منكر، بايد صبر و سعهى صدر داشته باشيم. «واصبر على ما اصابك» نهى از منكر، با تلخىها و نيشزدنهاى گناهكاران همراه است، مبادا عقبنشينى كنيم.
12- صبر، گاهى در برابر مصيبت است، «و بشّر الصابرين الّذين اذا اصابتهم مصيبة»(120)
گاهى در برابر انجام وظيفه، «وامر بالمعروف و انه عن المنكر واصبر على ما اصابك» و گاهى در برابر گناه، چنانكه يوسف در زندان گفت: «ربّ السّجن احبّ الىّ...» پروردگار! زندان نزد من بهتر از ارتكاب گناهى است كه مرا به آن مىخوانند، تا آنجا كه فرمود: «انّه مَن يتّق و يصبر فانّ اللّه لا يضيع اجر المحسنين»(121)
13- پدر حكيم، رسيدن سختى به فرزندش را مىپذيرد و فرمان صبر مىدهد، ولى ضربه به مكتبش را كه سكوت در برابر فساد باشد، هرگز. «و انه عن المنكر و اصبر على ما اصابك»
14- امر به معروف و نهى از منكر از مسايل مهم است و صبر در برابر آنچه در اين راه به انسان مىرسد ارزش دارد. «انّ ذلك من عزم الامور»
----------------------------------------------------------------------------------
119) تفسير مجمعالبيان.
120) بقره، 154 - 155.
121) يوسف، 33 و 90.
----------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
«16» يَبُنَىَّ إِنَّهَآ إِن تَكُ مِثْقَالَ
حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِى صَخْرَةٍ أَوْ فِى السَّمَوَاتِ أَوْ فِى الْأَرْضِ
يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ
اى فرزندم! اگر (عمل تو) همسنگ دانه ى خردلى باشد و در دل تخته سنگى يا
در آسمانها يا در زمين نهفته باشد، خداوند آن را (در قيامت براى حساب) مى آورد، زيرا
كه خداوند دقيق و آگاه است.
نكته ها:
«خَردل» گياهى است با دانه هاى بسيار كوچك و سياه رنگ كه دانه هاى آن در
كوچكى و حقارت ضرب المثل است.
پيامها:
-1 توجّه دادن فرزند به علم و قدرت الهى، نشانه ى حكمت است. «آتينا لقمان
الحكمة... يا بنىّ...»
-2در موعظه، براى هر سفارشى نام مخاطب را تكرار كنيم. (تكرار «يا بُنىّ» در اين سوره و تكرار «يا ابت» در سوره ى مريم آيات (40 تا 45)
-3 ايمان انسان به حضور عملش در قيامت، سرچشمه ى اصلاح اوست. «اِن تك مثقال
حبّة... يأت بها اللّه«
-4 كوچكى، «خَردَل» سفتى، «صَخرَة» دورى و ناپيدايى، «السّموات، الارض»،
در علم الهى و احضار عمل اثرى ندارد. «يأت بها اللّه«
-5 خداوند به همه چيز آگاه و بر همه چيز تواناست. «يأت بها اللّه... لطيف
خبير«
-6 اعمال انسان، در اين جهان از بين نمى رود. «يأت بها اللّه«
-7 حسابرسى خداوند دقيق است، زيرا او لطيف است. «لطيفٌ خبير»
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
«15» وَإِن جَهَدَاكَ عَلَى أَن تُشْرِكَ بِى مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَ صَاحِبْهُمَا فِى الدُّنْيَا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَىَّ ثُمَّ إِلَىَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
و اگر آن دو (پدر و مادر) تلاش كردند چيزى را كه بدان علم ندارى، شريك من سازى، از آنان فرمان مبر، ولى با آنان در دنيا به نيكى رفتار كن، و راه كسى را پيروى كن كه به سوى من باز آمده است، پس بازگشت شما به سوى من است، من شما را به آنچه عمل مىكرديد آگاه خواهم ساخت.
و اگر آن دو (پدر و مادر) تلاش كردند چيزى را كه بدان علم ندارى، شريك من سازى، از آنان فرمان مبر، ولى با آنان در دنيا به نيكى رفتار كن، و راه كسى را پيروى كن كه به سوى من باز آمده است، پس بازگشت شما به سوى من است، من شما را به آنچه عمل مىكرديد آگاه خواهم ساخت.
نكته ها:
در قرآن، سه نوع اطاعت داريم:
1- اطاعت مطلق نسبت به خداوند، پيامبر و اولى الامر. «اطيعوا اللّه و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم»(115)
2- عدم اطاعت مطلق از كافران، منافقان، مفسدان، گناهكاران، ظالمان و... .«و لاتطع الكافرين و المنافقين»(116)، «لاتطع آثماً او كفوراً»(117)، «لا تتّبع سبيل المفسدين»(118)
3- اطاعت مشروط نسبت به والدين؛ يعنى اگر دستورات مفيد يا مباح دادند، لازم است پيروى كنيم، امّا اگر تلاش كردند فرزند را به غير خدا فراخوانند نبايد اطاعت كرد.
پيامها:
1- انسان به طور فطرى گرايش توحيدى دارد و ديگران براى مشرك كردن او تلاش مىكنند. «جاهداك»
2- در كنار بيان كليّات، به تبصرهها نيز توجّه داشته باشيم. (در كنار سفارش به اطاعت از والدين «وَصّينا الانسان»، به انحرافات احتمالى والدين نيز توجّه شده است). «جاهداك على ان تشرك»
3- شرك، هيچ گونه منطق علمى ندارد. «ليس لك به علم»
4- تقليد كوركورانه ممنوع است. «ما ليس لك به علم فلا تطعهما»
5 - حقّ خدا، بر هر حقّى از جمله حقّ والدين، مقدّم است. «فلا تطعهما»
6- هرگاه الگويى را از كسى مىگيريم، الگوى مناسب ديگرى را جايگزين آن كنيم. «فلاتطعهما - واتبع»
7- در موارد انحرافى، اطاعت از والدين لازم نيست، ولى زندگى عادّى را بايد حفظ كرد. «فلا تطعهما و صاحبهما فىالدنيا معروفا»
8 - كار خوب و معروف در هيچ حالى نبايد ترك شود. «صاحبهما فىالدنيا معروفا»
9- تا آخر عمر بايد با والدين به نيكى رفتار كرد. (حتّى با والدين مشرك) «صاحبهما فى الدنيا معروفا»
10- توبه كنندگان واقعى و مؤمن، شايسته الگو شدن هستند. «واتّبع سبيل مَن اناب الىّ»
11- گاهى در انتخاب عقيده و رفتار در خانواده، تفكيك لازم است؛ در زندگى دنيوى همراه با والدين، ولى در پيروى كردن، راه پاكان و صالحان. «واتّبع سبيل مَن اَناب الىّ»
12- ايمان به معاد، ضامن اصلاح امور و اطاعت انسان از راه خداست. «الىَّ مرجعكم»
در قرآن، سه نوع اطاعت داريم:
1- اطاعت مطلق نسبت به خداوند، پيامبر و اولى الامر. «اطيعوا اللّه و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم»(115)
2- عدم اطاعت مطلق از كافران، منافقان، مفسدان، گناهكاران، ظالمان و... .«و لاتطع الكافرين و المنافقين»(116)، «لاتطع آثماً او كفوراً»(117)، «لا تتّبع سبيل المفسدين»(118)
3- اطاعت مشروط نسبت به والدين؛ يعنى اگر دستورات مفيد يا مباح دادند، لازم است پيروى كنيم، امّا اگر تلاش كردند فرزند را به غير خدا فراخوانند نبايد اطاعت كرد.
پيامها:
1- انسان به طور فطرى گرايش توحيدى دارد و ديگران براى مشرك كردن او تلاش مىكنند. «جاهداك»
2- در كنار بيان كليّات، به تبصرهها نيز توجّه داشته باشيم. (در كنار سفارش به اطاعت از والدين «وَصّينا الانسان»، به انحرافات احتمالى والدين نيز توجّه شده است). «جاهداك على ان تشرك»
3- شرك، هيچ گونه منطق علمى ندارد. «ليس لك به علم»
4- تقليد كوركورانه ممنوع است. «ما ليس لك به علم فلا تطعهما»
5 - حقّ خدا، بر هر حقّى از جمله حقّ والدين، مقدّم است. «فلا تطعهما»
6- هرگاه الگويى را از كسى مىگيريم، الگوى مناسب ديگرى را جايگزين آن كنيم. «فلاتطعهما - واتبع»
7- در موارد انحرافى، اطاعت از والدين لازم نيست، ولى زندگى عادّى را بايد حفظ كرد. «فلا تطعهما و صاحبهما فىالدنيا معروفا»
8 - كار خوب و معروف در هيچ حالى نبايد ترك شود. «صاحبهما فىالدنيا معروفا»
9- تا آخر عمر بايد با والدين به نيكى رفتار كرد. (حتّى با والدين مشرك) «صاحبهما فى الدنيا معروفا»
10- توبه كنندگان واقعى و مؤمن، شايسته الگو شدن هستند. «واتّبع سبيل مَن اناب الىّ»
11- گاهى در انتخاب عقيده و رفتار در خانواده، تفكيك لازم است؛ در زندگى دنيوى همراه با والدين، ولى در پيروى كردن، راه پاكان و صالحان. «واتّبع سبيل مَن اَناب الىّ»
12- ايمان به معاد، ضامن اصلاح امور و اطاعت انسان از راه خداست. «الىَّ مرجعكم»
-------------------------------------------------------------------------------------------------
115) نساء، 59.
116) احزاب، 1.
117) انسان، 24.
118) ص، 26.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
«14» وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَنَ بِوَلِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلَى وَهْنٍ وَ فِصَلُهُ فِى عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِى وَ لِوَلِدَيْكَ إِلَىَّ الْمَصِيرُ
و ما انسان را دربارهى پدر و مادرش سفارش كرديم، مادرش او را حمل كرد، در حالى كه هر روز ناتوانتر مىشد، (و شير دادن) و از شير گرفتنش در دو سال است، (به او سفارش كرديم كه) براى من و پدر و مادرت سپاس گزار، كه بازگشت (همه) فقط به سوى من است.
و ما انسان را دربارهى پدر و مادرش سفارش كرديم، مادرش او را حمل كرد، در حالى كه هر روز ناتوانتر مىشد، (و شير دادن) و از شير گرفتنش در دو سال است، (به او سفارش كرديم كه) براى من و پدر و مادرت سپاس گزار، كه بازگشت (همه) فقط به سوى من است.
نكتهها:
كلمهى «وَهن»، به معناى ضعف جسمانى است، چنانكه «توهين» به معناى تضعيفِ شخصيّت است.
دايرهى احسان، گستردهتر از انفاق است. احسان، شامل هر نوع محبّت و خدمت مىشود، ولى انفاق معمولاً در كمكهاى مالى به كار مىرود. در قرآن كريم، احسان به والدين در كنار توحيد مطرح شده است. «و قَضى ربّك اَلاّ تعبدوا اِلاّ ايّاه و بالوالدين احسانا»(94)
در آيه مورد بحث، ابتدا دربارهى نيكى به والدين سفارش شده، سپس به دوران باردارى مادر اشاره كرده تا وجدان اخلاقى انسان را تحريك و بيدار كند و به او تذكّر دهد كه گذشتهها را فراموش نكند. همواره به ياد داشته باشد كه مادرش او را حمل كرد و از شيرهى جانش به او داد و به خاطر آسايش او از خواب و خوراك خود صرف نظر كرد كه هيچ كس حاضر نبود چنين زحمت هايى را تحمّل كند. چون حقّ مادر بيشتر در معرض تضييع است و يا حقّ او بيش از پدر است، خداوند سفارش مخصوص نموده است.
والدين و فرزند، حقوق متقابل دارند، در آيهى قبل موعظه پدر نسبت به فرزند مطرح شد، و در اين آيه احسان و سپاس فرزند نسبت به والدين.
پيامها:
1- از سخن حقّ پيروى كنيم، چه موعظهى بندهى خدا باشد، «لقمان» و چه وصيّت خداوند سبحان. «وصّينا»
2- همهى انسانها، در هر رتبه و شرايطى كه باشند مديون والدين هستند. «وصّينا الانسان» («الانسان»، شامل همهى مردم مىشود)
3- احترام والدين، حقّى است انسانى نه فقط اسلامى، حتّى والدين كافر را بايد احسان نمود. «وصّينا الانسان بوالديه»
4- آن كه زحمت بيشترى مىكشد، بايد نامش جداگانه برده شود. «والديه - اُمّه»
5 - در فرمانهاى عمومى، بايد استدلال نيز عام باشد. (چون مخاطب، همه انسانها هستند، باردارى مادران مطرح است كه مربوط به همهى مردم است و هر انسانى مادر دارد). «حملته اُمّه»
6- به بهانه آن كه كارى، وظيفهى طبيعى فردى است، نبايد از سپاس و احسان او، شانه خالى كنيم. (باردارى، امرى طبيعى است، ولى ما مسئوليت داريم كه به مادر احترام گذاريم و از زحمات او قدردانى كنيم). «حملته اُمّه»
7- يادى از گذشتهها كنيم تا روحيّهى شكرگزارى در ما زنده شود. «حملته اُمّه»
8 - دوران باردارى و شيردادن، پديدآورندهى حقوق مادر بر فرزند و مهمترين دوران شكلگيرى شخصيّت فرزند است. «حملة اُمّه... و فصاله»
9- جدا كردن كودك از شير مىتواند در خلال دو سال باشد و واجب نيست بعد از پايان دو سال باشد. (كلمهى «فصال»، به معناى بازگرفتن كودك از شير است و «فى عامين»، نشان آن است كه در لابلاى دو سال نيز مىتوان كودك را از شير گرفت، گرچه بهتر است دو سال تمام شود.)
10- تحمّل سختى در راه انجام وظيفه، سرچشمهى پيدايش حقّ است. كسانى كه با وجود ضعف و خستگى بار مسئوليتى را بر دوش مىكشند، حقّ بيشترى بر انسان دارند. «وهناً على وهن»
11- سپاسگزارى از والدين، از جايگاه والايى نزد خداوند برخوردار است. «ان اشكر لى ولوالديك» بعد از شكر خداوند، تشّكر از والدين مطرح است.
12- سرانجام همهى ما به سوى خداست، از ناسپاسى نسبت به والدين بترسيم. «الىّ المصير»
13- ايمان به رستاخيز، انگيزهى عمل صالح از جمله احسان به والدين است. «الىّ المصير»
14- حقِّ خداوند، بر حقّ والدين مقدّم است. «ان اشكر لى ولوالديك» تشكّر و احسان به والدين، ما را از خداوند غافل نكند.
كلمهى «وَهن»، به معناى ضعف جسمانى است، چنانكه «توهين» به معناى تضعيفِ شخصيّت است.
دايرهى احسان، گستردهتر از انفاق است. احسان، شامل هر نوع محبّت و خدمت مىشود، ولى انفاق معمولاً در كمكهاى مالى به كار مىرود. در قرآن كريم، احسان به والدين در كنار توحيد مطرح شده است. «و قَضى ربّك اَلاّ تعبدوا اِلاّ ايّاه و بالوالدين احسانا»(94)
در آيه مورد بحث، ابتدا دربارهى نيكى به والدين سفارش شده، سپس به دوران باردارى مادر اشاره كرده تا وجدان اخلاقى انسان را تحريك و بيدار كند و به او تذكّر دهد كه گذشتهها را فراموش نكند. همواره به ياد داشته باشد كه مادرش او را حمل كرد و از شيرهى جانش به او داد و به خاطر آسايش او از خواب و خوراك خود صرف نظر كرد كه هيچ كس حاضر نبود چنين زحمت هايى را تحمّل كند. چون حقّ مادر بيشتر در معرض تضييع است و يا حقّ او بيش از پدر است، خداوند سفارش مخصوص نموده است.
والدين و فرزند، حقوق متقابل دارند، در آيهى قبل موعظه پدر نسبت به فرزند مطرح شد، و در اين آيه احسان و سپاس فرزند نسبت به والدين.
پيامها:
1- از سخن حقّ پيروى كنيم، چه موعظهى بندهى خدا باشد، «لقمان» و چه وصيّت خداوند سبحان. «وصّينا»
2- همهى انسانها، در هر رتبه و شرايطى كه باشند مديون والدين هستند. «وصّينا الانسان» («الانسان»، شامل همهى مردم مىشود)
3- احترام والدين، حقّى است انسانى نه فقط اسلامى، حتّى والدين كافر را بايد احسان نمود. «وصّينا الانسان بوالديه»
4- آن كه زحمت بيشترى مىكشد، بايد نامش جداگانه برده شود. «والديه - اُمّه»
5 - در فرمانهاى عمومى، بايد استدلال نيز عام باشد. (چون مخاطب، همه انسانها هستند، باردارى مادران مطرح است كه مربوط به همهى مردم است و هر انسانى مادر دارد). «حملته اُمّه»
6- به بهانه آن كه كارى، وظيفهى طبيعى فردى است، نبايد از سپاس و احسان او، شانه خالى كنيم. (باردارى، امرى طبيعى است، ولى ما مسئوليت داريم كه به مادر احترام گذاريم و از زحمات او قدردانى كنيم). «حملته اُمّه»
7- يادى از گذشتهها كنيم تا روحيّهى شكرگزارى در ما زنده شود. «حملته اُمّه»
8 - دوران باردارى و شيردادن، پديدآورندهى حقوق مادر بر فرزند و مهمترين دوران شكلگيرى شخصيّت فرزند است. «حملة اُمّه... و فصاله»
9- جدا كردن كودك از شير مىتواند در خلال دو سال باشد و واجب نيست بعد از پايان دو سال باشد. (كلمهى «فصال»، به معناى بازگرفتن كودك از شير است و «فى عامين»، نشان آن است كه در لابلاى دو سال نيز مىتوان كودك را از شير گرفت، گرچه بهتر است دو سال تمام شود.)
10- تحمّل سختى در راه انجام وظيفه، سرچشمهى پيدايش حقّ است. كسانى كه با وجود ضعف و خستگى بار مسئوليتى را بر دوش مىكشند، حقّ بيشترى بر انسان دارند. «وهناً على وهن»
11- سپاسگزارى از والدين، از جايگاه والايى نزد خداوند برخوردار است. «ان اشكر لى ولوالديك» بعد از شكر خداوند، تشّكر از والدين مطرح است.
12- سرانجام همهى ما به سوى خداست، از ناسپاسى نسبت به والدين بترسيم. «الىّ المصير»
13- ايمان به رستاخيز، انگيزهى عمل صالح از جمله احسان به والدين است. «الىّ المصير»
14- حقِّ خداوند، بر حقّ والدين مقدّم است. «ان اشكر لى ولوالديك» تشكّر و احسان به والدين، ما را از خداوند غافل نكند.
--------------------------------------------------------------------------------------
منبع : قرائتي، محسن، تفسير سوره لقمان
شرك، معناى وسيع و گستردهاى دارد كه بارزترين آن شرك به معناى بتپرستى است و اين نوع شرك، به فتواى فقها موجب خروج از جرگهى دين و سبب ارتداد انسان مىشود.
شرك معانى ديگرى نيز دارد: اطاعت بى چون و چرا از غير خدا و يا پيروى از هواى نفس كه قرآن مىفرمايد: «و لقد بعثنا فى كلّ امّة رسولاً ان اعبدوا اللّه و اجتنبوا الطاغوت»(66) و همانا فرستاديم در هر امّتى رسولى، كه خدا را عبادت كنيد و از طاغوت اجتناب كنيد. يا مىخوانيم: «أفرأيت من اتّخذ الهه هواه»(67) آيا نديدى كسى كه هواى نفس خود را خداى خود قرار داده است.
در قرآن بيش از 100 مرتبه عبارتِ «دون اللّه» و «دونه» آمده است، يعنى اطاعت و پرستش غير خدا شرك است. مؤمنان نيز در مواردى كه به غير از فرمان الهى و معيارهاى الهى عمل مىكنند، از مدار توحيد خارج مىشوند. «و ما يؤمن اكثرهم باللّه الاّ و هم مشركون»(68) يعنى اكثر مؤمنان، مشرك نيز هستند و تكيهگاههاى غير الهى دارند.
در روايت آمده است كه اين گونه شرك، از حركت مورچه در شب تاريك بر سنگ سياه پوشيدهتر است.
بنابراين شرك، تنها بتپرستى نيست، بلكه وابستگى به هر قدرت، مقام، مال، مدرك، قبيله و هر امرى كه در جهت خدا نباشد، شرك است.
آثار شرك
1- حبط عمل:
شرك، كارهاى خوب انسان را از بين مىبرد، همان گونه كه آتش، درختانِ سبز يك جنگل را از بين مىبرد. قرآن، خطاب به پيامبر مىفرمايد: «لئن اشركت ليحبطنّ عملك»(69) اگر مشرك شوى، تمام اعمالت نابود مىشود.
2- اضطراب و نگرانى:
1- حبط عمل:
شرك، كارهاى خوب انسان را از بين مىبرد، همان گونه كه آتش، درختانِ سبز يك جنگل را از بين مىبرد. قرآن، خطاب به پيامبر مىفرمايد: «لئن اشركت ليحبطنّ عملك»(69) اگر مشرك شوى، تمام اعمالت نابود مىشود.
2- اضطراب و نگرانى: